علی اکبر محمدی، از زائران ایرانی که در فاجعه منا حضور داشت، مشاهدات خود را از این حادثه اینگونه بیان می کند: بعد از اینکه شب را در مشعل الحرام به سر بردیم بعد از اذان صبح برای انجام عمل رمی جمرات عازم منا شدیم تا از این طریق وارد محل رمی جمرات شویم از همان شروع حرکت به دلیل همزمانی حرکت کاروان ها مسیر تردد شلوغ بود و بعد از 3 کیلومتر پیاده روی کاروان کشورهای دیگر که قاعدتا زائران آفریقا بودند با ما در یک مسیر قرار گرفتند.
شلوغی از همان ابتدا هم احساس می شد و زمانی که فضای چادرهای منا رسیدیم البته پیش از آن فضا عادی بود و کاروان ها با نظم حرکت می کردند و حتی ماموران سعودی به کاروان هایی که مسیر استقرارشان در مسیر حرکت به سمت رمی جمرات در آن مسیر با پمپ هایی به صورت کوله پشتی آب می پاشیدند به صورت زائران ولی بعد از یک مدت به مسیری رسیدیم که نیروهای سعودی ما را به یک مسیر دیگر هدایت کردند البته احساس می کردیم نیروهای سعودی برای برقراری نظم بیشتر ما را به خیابان مدنظرشان هدایت می کنند و زمانی که به خیابان مدنظر نیروهای سعودی رسیدیم دیگر ازدحام جمعیت و کندی حرکت را به می شد به راحتی احساس کرد.
ذکر امام زمان (عج) و لبیک با حسین (ع) باعث نجاتم شد
البته زمانی که به این مکان رسیدیم ساعت 7 و نیم یا 8 صبح بود ولی به خاطر گرمای زیاد تحمل آن فضا بسیار سخت بود؛ البته در اطراف همان خیابان نیز مکان هایی برای نوشیدن آب تعبیه شده بود و حتی دقایقی را برای خوردن آب توقف کردم و وقتی به میان جمعیت برگشتم آقای سلطانی که مرد مسنی هم بود؛ حوله احرامم را کشید و به من فهماند که گم شده ام، البته بعدا متوجه شدم که وی در این حادثه جزو جانباختگان بوده است.
البته بعد از مدتی دیگر آقایان سلطانی را ندیدم و تنها می دیدم که زائران از نرده های کنار خیابان در حال بالا رفتن هستند؛ ولی باز هم نمی دانستم که جلوی ما چه اتفاقی افتاده که باعث شده زائران اینگونه از نرده های کنار خیابان بالابروند. نهایتا ازدحام جمعیت به حدی شد که من از دوستانم یعنی آقای گلستانی و داودی جدا شدم و هر کدام از ما به یک سمت خیابان رانده شدیم؛ البته همان موقع دیدیم که ماموران سعودی اجازه می دهند زائران از یکی از خروجی ها به سمت چادرهای منا حرکت کنند؛ اجازه را از این حیث گفتم چون ماموران سعودی از بیرون رفتن زائران از بقیه خروجی ها ممانعت می کردند.
همان زمان یک زائر هندی در پشت سرم به زمین خورد و بعد از آن نیز یک زائر خانم و بعد هم آقای داوودی به زمین می افتاد و من هر چه تلاش کردم که آنها را نجات دهم نتوانستم و حتی یک موقع متوجه شدم که پاهایم نیز در میان افرادی که به زمین افتاده اند، گیر کرده و نمی توانم تکون بخورم. همان جا بود که ذکر یا امام الزمان (ععج) و لبیک یا حسین (ع) را گفتم و همان موقع پاهایم آزاد شد، ولی تنها توانستم خودم را نجات داده و به زور از بالای نرده ها به انبار آب معدنی بروم. زمانی که به این انبار رسیدم آب های معدنی را باز می کردم و روی صورتم می ریختم تا نفسم بالا بیاید؛ ولی حالم به حدی بد بود که اشهد خودم را نیز گفتم؛ البته زائرانی که در چادرها بودند گاهی به کمک مان می آمدند و آبی روی صورتمان می ریختند.
متاسفانه از ورود زائران به داخل چادرها ممانعت می شد ولی دیگر زائران توجهی به آنها نمی کردند و زمانی که به یکی از چادرها رسیدم از ضعف 2 ساعتی خوابیدم و بعد از آن احساس کردم که می توانم اعمال را انجام دهم.
حرکت زائران به سمت مخالف و رو در رو شدن زائران با یکدیگر باعث بروز فاجعه منا شد
در آن مقطع تنها 2 متر جلوتر را می توانستم بببینم؛ با این حال در آنجا نیز نیروهای سعودی را ندیدم. البته در طول مسیر ماموران سعودی بودند و حتی با اولین گروهی که به جهت مخالف حرکت می کردند نیز برخورد کردند، ولی نیروها نتوانستند آن ها را هدایت کنند. یعنی یک عده از مقابل می آیند که در نهایت باعث گره خوردن جمعیت شد. البته اینکه گفته می شود نیروهای سعودی خودشان در انتهای مسیر برخی از زائران را برگردانده است را نمی دانم، ولی قطعا برگشت جمعیت باعث گره خوردن جمعیت با یکدیگر و در نهایت بروز آن فاجعه شد.
وضعیت غیرعادی در مسیر حرکت کاروان‌های ایرانی، آفریقایی، هندی و پاکستانی مشهود بود
مرتضی باقری یکی دیگر از زائرانی است که در فاجعه منا حضور داشت؛ وی دیده های خود از این فاجعه را اینگونه برای «خبرگزاری مهر» بیان می کند: «علیرغم اینکه امسال تعداد حاجیان کمتر از سنوات گذشته است؛ ولی طبق تجربه بیش از ۳۰سفر حضور در حج احساس کردم شرایط غیر عادی است و ازدحام کاملا غیر طبیعی است. در مسیر جمرات در چند نقطه بخاطر ازدحام متوقف شدیم.»
وی با غیرعادی خواندن این ازدحام، باتوجه به تجربه چندین ساله خود در هدایت کاروان حجاج نوشت: «در خیابانی که عمدتا ایرانی‌ها ،افریقایی‌ها، هندی ها و پاکستانی ها به سمت جمرات حرکت می‌کنند کاملا وضعیت غیر عادی محسوس بوده و بهم خوردن حال حجاج از ازدحام، ترافیک، نبود آب اشامیدنی و بسته بودن راه‌های خروجی خیابان بسمت جمرات شرایط ایجاد اتفاق وحشتناک کشتار حجاج را رقم زد. علیرغم انکه عربستان از نیروی هوایی و هلیکوپتر برای خدمات رسانی به حج بهره میبرد هیچگونه نظارتی بر این بخش که مهمترین و شلوغ ترین بخش مناسک حج است صورت نگرفت.» وی همچنین یکی از دلایل این فاجعه را عدم پختگی نیروهای سعودی خواند؛ تا جایی که برخی از مجروحین به دلیل همین اهمال‌کاری و عدم رسیدگی، بین اجساد دیگر حجاج، جان سپردند!»
امسال برخلاف همیشه شرطه‌های عربستان اجازه حضور معلولان در کنار مردم عادی را در مسیر حرکت به سمت رمی جمرات دادند
سیدمهدی حسینی مطلق با اشاره به آنچه برای حجاج در منا اتفاق افتاد در گفتگو با شبکه خبر گفت: شب قبل از فاجعه حجاج در چادرهای خود در حال نماز و راز و نیاز بودند و این حال عبادی تا صبح ادامه داشت تا اینکه حجاج احرام بستند و عجله زیادی داشتند تا هرچه سریعتر مناسک رمی جمرات را به جای آورند و قربانی خود را انجام دهند تا هرچه سریعتر از لباس احرام خارج شوند.
این شاهد فاجعه منا در ادامه گفت: قبل حرکت حجاج به سمت جمرات مدیران کاروانها بارها اعلام کردند که امروز هوا بسیار گرم است و علاوه بر سنگ با خود آب هم ببرید، برای رسیدن حجاج به جمرات چهارراه وجود داشت و ما سیعی کردیم تا از راهی که مسقف و مجهز به پنکه و آبپاش بود برویم که شرطه ها به ما اجازه ندادند و ما مجبور شدیم از راه سوق العرب که سرباز و فاقد امکانات رفاهی بود به جمرات حرکت کنیم.
حسینی با اشاره به طول مسیر تا جمرات گفت: کل مسیر حدودا 3 کیلومتر است که این فاجعه در یک کیلومتر اول به وقوع پیوست، از طرف دیگر ازدحام جمعیت امسال بیشتر از سالهای گذشته بود و برخلاف سالهای قبل که شرطه ها اجازه حضور معلولین همراه با افراد سالم را نمی دادند امسال هر دو گروه در کنار هم حضور داشتند و طبیعی بود که اگر یکی از معلولین ویلچر سوار دچار حادثه می شد می توانست مشکلات بزرگی را برای سایرین ایجاد کند که به جرات می توان ادعا کرد که یکی از عوامل فاجعه منا حضور همین ویلچرسواران بودند که مشکلات زیادی را برای سایرین ایجاد کرده بودند.
توسل به حضرت علی اصغر باعث نجاتم از فاجعه منا شد
این شاهد فاجعه منا در ادامه گفت: حدود ساعت 9 صبح جمعیت متراکم تر شد و حتی به عقب متمایل شدند و کم کم همه حس کردیم که دیگر شرایط حاکم عادی نیست ازدحام، هوای گرم بیش از 50 درجه در کنار بی آبی اوضاع را به سمتی برد که ما فقط تلاش می کردیم تا بتوانیم نفس بکشیم، این شرایط برای 3 ساعت ادامه داشت و اوضاع لحظه به لحظه وخیم تر می شد.
حسینی در ادامه گفت: یک نکته کلیدی در آن شرایط سخت و نفس گیر امید به زنده ماندن بود زیرا در آن شرایط سخت اگر کسی امید خود را از دست می داد قطعا جان خود را از دست می داد، من نیز در آن لحظات سخت نذر کردم و به حضرت علی اصغر متوسل شدم و که حدودا بعد از 5 دقیقه نجات یافتم، اما دور تا دور ما به ارتفاع یک و نیم تا 2 متر پیکرحجاجی بود که زیر دست و پا جان داده بودند و این تلفات عظیم تنها در مدت 20 دقیقه اتفاق افتاد.
فاجعه منا به حدی وسیع و دردناک بود که باعث شد حتی رسانه های بیگانه و البته همسو با رژیم آل سعود نیز به این خبر بپردازند؛ البته از ظن رژیم آل سعود! به گونه ای که خبرگزاری های مهم دنیا تنها به ارائه آمار 717 نفری از کشته شدگان این فاجعه و همچنین عادی بودن وقوع این اتفاق پرداختند؛ آماری که در نهایت از سوی خود رژیم سعودی به نوعی تکذیب شد.
البته سانسور اخبار فاجعه منا تنها به اینجا ختم نمی شود؛ چرا که تنها چند ساعت پس از وقوع این اتفاق، اخبار مربوط به کشور ایران در عربستان سانسور شد؛ به گونه ای که ابراهیم لبافی یکی از زائران ایرانی که تنها چند ساعت قبل از وقوع این حادثه اعمال خود را انجام داده بود؛ عنوان می کند بعد از بازگشتن از منا و رفتن به هتل متوجه شدیم که تلویزیون عربستان اخبار ایران را پخش نمی کند و این روند تا 5 روز بعد از فاجعه نیز ادامه داشت.
تا زمانی که به ایران نیامدیم از عمق فاجعه منا اطلاعی نداشتیم
وی ادامه می دهد: البته زمانی که از محل رمی جمرات خارج شدیم صدای آمبولانس ها شنیدیم و متوجه شدیم که قطعا اتفاقی افتاده است، ولی عمق فاجعه منا را درست زمانی که به کشور برگشتیم، درک کردیم؛ چرا که اصلا آنجا مقامات سعودی اجازه نمی دادند که اخبار منتشر شود.
لبافی می گوید: البته زمانی که به هتل مان رسیدیم گوشی برخی از هم کاروانی مان زنگ می خورد و دیگران از حال و روز آنها می پرسیدند و تازه آنجا بود که متوجه شدیم اتفاقی در منطقه منا افتاده است؛ ولی اصلا تصور نمی کردیم که عمق فاجعه تا این حد باشد.
این زائر خانه خدا معتقد است: سعودی ها بارها رفتارهای زشتی را در طول مراسم حج نشان داده اند و این رفتار تازگی ندارد؛ چرا که وقتی می خواهی در مکان های مقدس مانند قبرستان بقیع و ... به دعا و مناجات بپردازی به طرق مختلف جلوی این کار را می گیرند.
وی می افزاید: بعد از گذشت 4 یا 5 روز تلویزیون عربستان پخش اخبار مرتبط با ایران را از سر گرفت و اخبار این حادثه را نیز نشان داد، ولی تا زمانی که در عربستان بودیم متوجه عمق این فاجعه بزرگ نشدیم.
این اظهارات نشان دهنده سانسور اخبار فاجعه منا هم در داخل کشور عربستان و هم در رسانه های همسو با رژیم سعودی است، سانسور این فاجعه عظیم در حالی از سوی مقامات سعودی اعمال می شد که طبیعتا اطلاع رسانی یکی از اصلی ترین وظایفی است که باید در چنین وقایعی به آن عمل شود.
با تمامی این تفاسیر باید عنوان کرد که نه تنها نیروهای سعودی راه را بر روی حجاج بستند بلکه از کنترل این فاجعه نیز ناتوان بودند و از سوی دیگر با سانسور اخبار مربوط به فاجعه منا می خواستند به نوعی از زیر بار این مسئولیت شانه خالی کنند.
